Rzepka jest największą trzeszczką w ludzkim ciele i znajduje się w stawie kolanowym, w obrębie ścięgna mięśnia czworogłowego uda. Jest płaska, ma kształt trójkąta z zaokrąglonymi wierzchołkami. Jej zadaniem jest poprawa sprawności mięśnia czworogłowego. Chroni także staw kolanowy, działa jak amortyzator, dlatego też jest narażona na urazy.
Funkcje rzepki
Rzepka kolanowa ma dwie bardzo ważne funkcje. Pierwsza to zwiększanie siły nacisku, jaką ścięgno mięśnia czworogłowego może wywierać na kość udową. Druga, to ochrona stawu kolanowego przed urazami i kontuzjami.
Urazy rzepki
Każde uszkodzenie rzepki generuje zazwyczaj uraz o charakterze ostrym. Na trzeszczkę negatywnie wpływa każde uderzenie z przodu kolana, a także pośrednio kontuzje obejmujące ścięgna przyczepiające się w tej okolicy.
Powodem są najczęściej: uderzenie kolana o ziemię z bardzo dużą prędkością, silny skurcz mięśnia czworogłowego, podczas gdy staw jest ustawiony w pozycji koślawej, uderzenie w przednią część kolana, wady ustawienia kończyn dolnych. Otyłość też jest czynnikiem predysponującym do uszkodzeń rzepki.
Lateralizacja
Lateralizacja, zwana także bocznym przyparciem rzepki, jest jej wadliwym umiejscowieniem, polegającym na zaburzeniu osi ustawienia. Trzeszczka wizualnie jest wyraźnie przesunięta w kierunku kłykcia bocznego kości udowej, czyli do boku. Do głównych przyczyn tego stanu zalicza się dysbalans mięśniowy (przeciążenie troczków rzepki) oraz wady ustawienia kończyn dolnych. Pojawia się ból bocznej części kolana, tkliwość palpacyjna przedniej części stawu, słyszalne trzaski oraz zaburzenia przesuwalności opisywanej trzeszczki.
Chondromalacja rzepki
Chondromalacja rzepki to rozmiękanie i ubożenie struktury trzeszczki. Może towarzyszyć chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego, schorzeniom infekcyjnym narządu ruchu, ale może być także wynikiem eksploatacji, która następuje wraz z wiekiem. Pojawia się ból rzepki, narastanie dolegliwości podczas wchodzenia po schodach, wyraźnie słyszalne trzaski, cechy stanu zapalnego, niekiedy pojawia się zanik mięśnia czworogłowego.
Kolano skoczka
Kolano skoczka – Pojawiające się zmiany zwyrodnieniowe w strukturze ścięgna dają liczne dolegliwości. Pojawia się ból z przodu kolana, jego sztywność oraz obrzęk oraz wrażenie utraty stabilności stawu i powolny zanik tkanki mięśniowej okolicy uda. Do wystąpienia tej dysfunkcji predysponują: rodzaj uprawianego sportu (gdy wymagane są podskoki), niewłaściwe obciążenia treningowe, otyłość, wady kończyn dolnych czy dysbalans mięśniowy w obrębie kończyny dolnej.
Kolano biegacza
Kolano biegacza, inaczej zespół pasma biodrowo–piszczelowego (ITBS), daje przykre dolegliwości w postaci ból kolana z boku. Narasta on w trakcie aktywności i ustępuje po zaprzestaniu wysiłku.
Konflikt rzepkowo-udowy
Konflikt rzepkowo-udowy, zwany również kolanem kinomana, to dysfunkcja stawu rzepkowo-udowego doprowadzająca do zmian zapalnych. Pojawia się ból kolana przy zginaniu, słyszalne trzeszczenia, chrupanie, najczęściej w trakcie poruszania oraz zmian pozycji. Dolegliwości narastają przy utrzymywaniu stawów w pozycji zgięciowej. Predysponować do wystąpienia kolana kinomana mogą: zaburzenia biomechaniki kończyny dolnej, niewłaściwy dobór obuwia, dysbalans mięśniowy czy długotrwałe ustawianie kolan w zgięciu.
Zwichnięcie rzepki
Zwichnięcie rzepki w kolanie – może mieć bardzo niepozorne przyczyny. Czasem wystarczy jedynie niewielkie uderzenie z boku lub kontuzja sportowa. Wówczas następuje jej przemieszczenie z bruzdy międzykłykciowej, w której powinna się znajdować w warunkach fizjologii. Bardzo narażone są osoby wykonujące dużo ruchów skrętnych w kolanie oraz pacjenci prezentujący wiotkość w stawach. Wśród objawów dominuje ból, obrzęk, ograniczenie zakresu ruchomości oraz widocznie zmienione właściwe ustawienie tej trzeszczki (w warunkach patologii jest wyraźnie przesunięta do boku).
Uraz rzepki w kolanie wymaga dokładnego postępowania diagnostycznego. Opiera się ono na wywiadzie z pacjentem, badaniu fizykalnym oraz obrazowaniu. Specjalista wykonuje szereg testów klinicznych, które w połączeniu z informacjami z wywiadu pomagają mu wstępnie ustalić przyczynę kontuzji.
Leczenie schorzeń rzepki
W przypadku urazów kolana wykorzystuje się zdjęcia rentgenowskie, badanie USG, tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny.
Zwichnięcie rzepki może wymagać nastawienia, a następnie przebywania w unieruchomieniu. Niekiedy nawet konieczna jest operacja w postaci rekonstrukcji więzadła rzepkowo–udowego z tkanek pacjenta. Procedury chirurgiczne są jednak wykorzystywane najczęściej w przypadku nieskuteczności postępowania zachowawczego lub ciężkich urazów wymagających natychmiastowej interwencji.
Duże pole do popisu ma tutaj fizjoterapia. Istotną rolę w przyspieszaniu regeneracji oraz zmniejszaniu bólu i innych objawów stanu zapalnego mają zabiegi fizykalne. Ich zaletą jest często możliwość stosowania w stanach ostrych. Mowa o zimnolecznictwie, elektroterapii, hydroterapii, ekspozycji na pole magnetyczne czy procedurach wykorzystywanych w odnowie biologicznej i medycynie uzdrowiskowej, jak np. kąpiele siarczkowo–siarkowodorowe czy okłady z borowiny. Manualne formy usprawniania stosowane w leczeniu urazów rzepki to m.in.: suche igłowanie, flossing, terapia manualna, terapia powięziowa, różne rodzaje masażu, pinopresura, hirudoterapia, aplikacje z Kinesiology Tapingu (kinesiotaping) czy osteopatia.
